Önsöz

MIKOLOJI-MANTAR-BILIMI-KITABI.

ÖNSÖZ

Mantarların çok azı çıplak gözle görülebilir. Oysa mantarların büyük bir bölümü gözle görülemeyen, ancak mikroskopla görülebilen ökaryotcanlılardır. Onlar 2016-2017 itibariyle yerkürede 135000 kadar tür içeren büyük bir canlı grubudur. Ancak, gerçekte bu miktar mantar türü yerkürede mevcut olduğu bilimsel olarak önerilen türlerin ancak %5’i kadardır. Mantarlar bir sistem olarak dünyamız ve üzerinde yaşayan canlılar yönünden çok önemli yarar ve zararlar sonuçlandıran işlevlere sahiptir. Maya fermantasyonu, antibiyotiklerin büyük bir bölümü, endüstriyel enzimler, mantar protein’leri, yenen şapkalı mantarlar, böceklerle biyolojik mücadele, bitkilerle oluşturulan mikorizal birlikler ve en önemlisi yeryüzünde besin döngüsünün devamı gibi yararları insan yaşamını destekler niteliktedir.

Özellikle yerkürede mantarlar tarafından besin döngüsünün devamı gezegenimizde başta bitkiler olmak üzere canlılığın sürdürülmesinde çok önemlidir. Eğer bu döngü olmasaydı, yerkürede yaklaşık 1.0 milyar yıldan beri var olan canlıların ayrıştırılmamış haldeki kalıntıları nedeniyle dünyada adım atacak bir yer kalmayacaktı. Böylece canlılar için elzem olan yerküredeki mevcut sınırlı maddeler bu cansız artıklarda kilitlenerek hapsedilecekti. Sonuçta yeni nesil canlıların yerkürede var olmaları için bu maddelerin yetersizliği dünyada canlılığın sonunu getirebilecek bir gezegen faciasına yol açabilecekti. Mantarlar ayrıca bitki, insan ve hayvan hastalıkları, mantar zehirleri (mikotoksin’ler) ve gıdaların bozulmasına yol açan zararlı aktiviteleri ile bilinir. Bu nedenlerle mantarlar kutsal kitaplara bile konu olmuştur.

Bu denli eski zamanlardan bugüne insanlar mantarlar ile ilgilenir olmuş ve bu gün biyolojik araştırmaların önemli konuları mantarlar ile ilgilidir. Bu yüzden, Ülkemizde mantarların olumlu yanlarından yararlanmak ve olumsuz aktivitelerinden sakınmak için onların yeterince bilinmesi ve araştırılması gerekmektedir. Kendi Anadilimiz Türkçe olarak hazırlanmış bu Mikoloji (Mantar Bilimi) notları Mantarlara Giriş, Kitrid’ler-Zoosporlu Gerçek Mantarlar, Glomeromycota, Zigospor Üreten Mantarlar ve Rhizopus, Ascomycota, Basidiomycota, Oomycota, Akışkan Küfler ve Zoosporlu Mantarlar ile Plasmodiophoromycota gibi 9 bölüm içermektedir. Ayrıca buraya ekonomik olarak önemli mantar cinsleri dahil edilmiştir.

Dolayısıyla, bu kapsamda Ascomycota’ya dahil Mycosphaerella, Alternaria, Phoma, Aspergillus, Penicillium, Küllemeler, Sclerotinia, Colletotrichum, Fusarium, Verticillium, Botrytis, Pyricularia, Diaporthe/Phomopsis, Trichoderma ile ayrıca Pas Hastalıkları, Rhizoctonia, Sclerotium, Agaricus bisporus yetiştiriciliği, Pythum ve Phytophthora Hastalıkları geniş olarak açıklanmıştır. Aslında, iki ciltten ibaret bir kitap olarak hazırlanmış bu notlar, kuşe kağıda renkli olarak basım işlemlerinin oldukça pahalı ve maddi imkansızlık nedeniyle, kitap halinde bastırılamamıştır.

Bu yüzden mikoloji konusunda ülkemizde mevcut tüm çalışanların, dokuz bölüm ve iki bin sayfanın üzerinde olan bu notlardan yararlanabilmesi için böyle bir internet yayını gerçekleştirilmiştir. Bu dosyalarda konularla ilgili çoğunun literatürden alındığı 450 civarında şekil verilmiştir. Sonuç olarak, insan ve hayvanlarda hastalık yapan mantarlar da dahil, oldukça kapsamlı bu mikoloji (Mantar Bilimi) notlarının Gazi Mustafa Kemal Atatürk’ün “Hayatta en hakiki mürşit ilimdir” özdeyişi ilke edinilerek ülkemizde mantar biliminin çağdaş seviyelere erişmesi için katkıda bulunabileceğini ümit ediyor ve diliyorum.

Bu Mikoloji (Mantar Bilimi) notlarını okuyarak yayın aşamasında yardımcı olan Ç. Ü./ Ziraat Fakültesi, Bitki Koruma Bölümü öğretim üyeleri Ali Erkılıç ve Davut Soner Akgül’e ve ayrıca web sayfasının oluşturulmasında yardımlarından dolayı Osman Esen’e teşekkür ederim.

Ağustos 2021, ADANA

Mehmet BİÇİCİ